Nếu không có cơ sở hạ tầng có thể lập trình, tài chính phi tập trung (DeFi) có nguy cơ trở thành mảnh đất màu mỡ cho AI và các hoạt động khai thác tài chính. DeFi đang đối mặt với những lỗ hổng có thể cản trở sự phát triển của nó.

Thị trường tiền mã hóa hoạt động 24/7, nhưng con người thì không

Khi các tác nhân AI bắt đầu quản lý thanh khoản, tối ưu hóa lợi suất và thực hiện giao dịch mọi lúc mọi nơi, chúng nhanh chóng trở thành một phần không thể thiếu trong tương lai của DeFi. Từ những công cụ chuyên biệt dành cho các nhà giao dịch định lượng, trí tuệ nhân tạo giờ đây đang trở thành một nhân tố chính trong hệ thống tài chính. Tuy nhiên, chúng đang vượt xa khả năng bảo mật của các ví tiền hiện tại.

Mặc dù đã có những tiến bộ như account abstraction (tài khoản trừu tượng) và ví hợp đồng thông minh, phần lớn các nền tảng DeFi vẫn chủ yếu sử dụng ví tài khoản sở hữu bên ngoài (externally owned accounts), yêu cầu người dùng phê duyệt thủ công từng bước. Một số giải pháp lập trình sơ khai đã xuất hiện nhưng còn phân mảnh, chi phí cao trên các mạng lưới layer-1 và chỉ được một số ít người dùng áp dụng.

Khi trí tuệ nhân tạo ngày càng tham gia sâu vào DeFi, hạn chế về cơ sở hạ tầng này trở nên nghiêm trọng. Chúng ta cần một cơ sở hạ tầng tiêu chuẩn, cho phép tự động hóa an toàn, tiết kiệm chi phí, với các rào cản bảo vệ có thể kiểm chứng được trên nhiều hệ sinh thái blockchain.

Tự động hóa cần rào chắn, không phải phán đoán

Sự gia tăng của các tác nhân tự động mở ra nhiều cơ hội: chiến lược DeFi không cần can thiệp thủ công, tối ưu hóa danh mục đầu tư theo thời gian thực, và arbitrage (kiếm lợi từ chênh lệch giá) giữa các chuỗi. Tuy nhiên, nếu không có các quyền lập trình và khả năng giám sát trên chuỗi, việc giao phó quyền kiểm soát cho trí tuệ nhân tạo có thể khiến người dùng đối mặt với rủi ro lớn. Các bot độc hại, trí tuệ nhân tạo hoạt động sai lệch, hoặc tự động hóa được thiết kế kém có thể rút sạch ví trước khi người dùng kịp nhận ra.

Chúng ta đã chứng kiến những gì xảy ra khi cơ sở hạ tầng cho tác nhân thất bại. Vào tháng 9 năm 2024, người dùng bot giao dịch Banana Gun trên Telegram đã mất 563 Ether (ETH, trị giá khoảng 1,9 triệu USD) do lỗ hổng oracle bị khai thác, cho phép tin tặc chặn tin nhắn và truy cập trái phép vào ví người dùng. Gần đây hơn, tin tặc đã xâm nhập bảng điều khiển của Aixbt và ra lệnh chuyển tiền, dẫn đến mất 55,5 ETH (hơn 100.000 USD). Đây không phải là những vụ việc cá biệt — chúng là dấu hiệu cảnh báo về lỗ hổng hệ thống trong cơ sở hạ tầng tự động hóa.

Ví truyền thống không thể hỗ trợ tác nhân tự động

Dù đã có nhiều năm cải tiến, kiến trúc ví vẫn gần như không thay đổi: ký giao dịch, phát giao dịch, lặp lại. Hầu hết các ví không được thiết kế để hiểu “ý định” của người dùng, xác minh rằng tự động hóa phù hợp với quy tắc do người dùng đặt ra, hoặc giới hạn hoạt động theo thời gian, loại tài sản, hay chiến lược.

Sự cứng nhắc này tạo ra tình thế “tất cả hoặc không gì”: hoặc bạn giữ quyền kiểm soát thủ công và bỏ lỡ các cơ hội nhanh chóng, hoặc bạn giao toàn bộ quyền truy cập cho các hệ thống bên thứ ba không minh bạch. Để DeFi sử dụng AI mở rộng một cách an toàn và mang lại nhiều giá trị hơn, chúng ta cần cơ sở hạ tầng có thể lập trình, tích hợp và kiểm chứng được.

Quyền lập trình là lớp tin cậy mới

Giống như hợp đồng thông minh mã hóa logic vào các giao thức DeFi, cơ sở hạ tầng ví cũng phải mã hóa logic vào quyền kiểm soát của người dùng. Điều này có nghĩa là cần có quyền dựa trên phiên (session-based permissions), xác minh hành động của tác nhân bằng mã hóa, và khả năng thu hồi quyền truy cập ngay lập tức.

Với những tính năng này, người dùng có thể giao phó việc giao dịch, tái cân bằng danh mục, hoặc thực thi chiến lược mà không phải từ bỏ hoàn toàn quyền kiểm soát. Cách tiếp cận này không chỉ giảm thiểu rủi ro mà còn mở rộng khả năng tiếp cận. Các chiến lược DeFi phức tạp có thể trở nên dễ sử dụng cho những người không có kiến thức kỹ thuật, được quản lý an toàn bởi các tác nhân hoạt động trong các giới hạn có thể kiểm chứng.

Cơ sở hạ tầng lập trình giúp DeFi mở rộng

Cơ sở hạ tầng ví lập trình không chỉ làm cho DeFi an toàn hơn — nó còn giúp DeFi mở rộng quy mô. Sự phân mảnh giữa các chuỗi và giao thức từ lâu đã là rào cản cho các chiến lược tự động. Một giao thức keystore chung, đồng bộ hóa quyền trên các mạng, có thể đơn giản hóa việc ủy quyền giữa các chuỗi và mở ra cánh cửa cho hệ sinh thái tác nhân tương thích.

Khi sự quan tâm của các tổ chức đến DeFi tăng lên, tự động hóa an toàn sẽ trở thành yêu cầu bắt buộc. Hầu hết các công ty sẽ không cho phép trí tuệ nhân tạo tương tác với vốn mà không có rào chắn bảo vệ có thể kiểm chứng. Giống như zero-knowledge proofs đang trở nên thiết yếu cho quyền riêng tư và tuân thủ, quyền ví lập trình có thể trở thành tiêu chuẩn cho bảo mật dựa trên tác nhân.

Tương lai của DeFi

Một số người có thể cho rằng không nên tin tưởng trí tuệ nhân tạo với quyền tự chủ tài chính, nhưng thị trường truyền thống đã sử dụng giao dịch thuật toán và tự động hóa hộp đen từ lâu. DeFi không nằm ngoài xu hướng này — nó chỉ chưa sẵn sàng.

Nếu tiền mã hóa muốn duy trì các nguyên tắc minh bạch và chủ quyền người dùng, nó phải xây dựng cơ sở hạ tầng để kiểm soát các tác nhân của trí tuệ nhân tạo. Điều đó bắt đầu bằng việc tái định hình ví như các giao diện và hệ điều hành cho nền kinh tế tự động, đa chuỗi.

DeFi đang đứng trước một cuộc cách mạng tự động hóa. Câu hỏi không phải là liệu các tác nhân có tham gia hay không, mà là liệu chúng ta có cung cấp được những đường ray cần thiết để chúng phục vụ người dùng, thay vì gây hại cho họ.