Giao dịch x402 của coinbase bùng nổ hơn 10.000% chỉ trong một tháng

Một giao thức thanh toán trực tuyến được Coinbase giới thiệu vào tháng 5, với mục đích cho phép các “đại lý” trí tuệ nhân tạo (AI) có thể tự chủ giao dịch bằng stablecoin ngay trên internet, đã chứng kiến mức tăng trưởng hoạt động giao dịch lên đến hơn 10.000% chỉ trong vòng một tháng qua.

Giao thức này có tên là x402. Vào thời điểm ra mắt, Coinbase tuyên bố rằng x402 ra đời để “sửa chữa sai lầm đầu tiên của internet”. Cụ thể, nó làm sống lại một chuẩn giao thức cũ gần như bị lãng quên của Giao thức Giao tiếp Internet (ICP), đó là Hypertext Transfer Protocol 402 — hay còn gọi là HTTP 402. 

Mục tiêu là tạo ra một hệ thống thanh toán liền mạch, hoạt động như một phần bản địa của internet, chứ không phải một lớp chắp vá bên trên. HTTP 402, với mã trạng thái “Payment Required” (Yêu cầu thanh toán), được thiết kế từ những ngày đầu của web nhưng chưa bao giờ được áp dụng rộng rãi. 

Ý tưởng ban đầu là web nên có một cách tích hợp sẵn để yêu cầu thanh toán vi mô (micro-payment) cho nội dung, thay vì chỉ dựa vào quảng cáo. “Sai lầm” mà Coinbase đề cập chính là việc internet đã phát triển mà không có một lớp thanh toán gốc, dẫn đến các hệ thống thanh toán cồng kềnh như chúng ta có ngày nay.

Giao thức x402 của Coinbase hồi sinh ý tưởng này bằng công nghệ blockchain. Nó cho phép cả AI — và con người — thanh toán trực tiếp ngay khi đang sử dụng một trang web hoặc ứng dụng. Quy trình thanh toán diễn ra rất đơn giản gồm 4 bước như sau:

1. Người dùng (hoặc AI) yêu cầu một tài nguyên (ví dụ: truy cập dữ liệu, sử dụng một API).
2. Máy chủ trả về một thông báo HTTP 402 “Yêu cầu thanh toán”.
3. Người dùng (hoặc ví của AI) gửi một khoản thanh toán bằng stablecoin đã được ký (xác thực).
4. Giao thức x402 tự động xác minh khoản thanh toán đó và cấp quyền truy cập.

Điểm mấu chốt là toàn bộ quá trình này không yêu cầu thẻ tín dụng, không cần đăng ký tài khoản phức tạp, và đặc biệt là có thể được tự động hóa hoàn toàn bởi các chương trình máy tính.

Sự tăng trưởng của giao thức này đang ở mức bùng nổ. Theo dữ liệu từ Dune Analytics, đã có gần 500.000 giao dịch x402 được thực hiện chỉ trong một tuần, từ ngày 14 đến ngày 20 tháng 10. Con số này đánh dấu mức tăng trưởng đáng kinh ngạc 10.780% so với mức được ghi nhận chỉ bốn tuần trước đó.

Hoạt động giao dịch thậm chí còn tăng cao hơn vào ngày thứ Sáu (25/10), với dữ liệu khác từ Dune Analytics cho thấy một kỷ lục mới với 239.505 giao dịch được thực hiện trong một ngày. Trong khi đó, vào ngày thứ Năm (24/10), một kỷ lục khác về khối lượng giao dịch đã được thiết lập, đạt mức 332.000$ chỉ trong 24 giờ.

Sự bùng nổ này diễn ra đồng thời với việc nhánh đầu tư tiền mã hóa của quỹ đầu tư mạo hiểm công nghệ nổi tiếng a16z (Andreessen Horowitz) đề cập đến “AI tự hành” (agentic AI) trong báo cáo Tình trạng Tiền mã hóa năm 2025 (State of Crypto report) vào đầu tuần này. Trong báo cáo, a16z đã đưa ra một dự đoán táo bạo rằng các giao dịch tự chủ do AI thực hiện có thể đạt tới 30.000 tỷ$ vào năm 2030.

“AI tự hành” là một khái niệm mô tả các hệ thống AI không chỉ trả lời câu hỏi mà còn có thể tự mình hành động, đặt mục tiêu và thực hiện các tác vụ phức tạp trong thế giới kỹ thuật số (và cả thế giới thực) để đạt được mục tiêu đó. Để làm được điều này, chúng cần một cách để tự quản lý và chi tiêu tài nguyên—chính là tiền.

Vào tháng 8, các thành viên nhóm phát triển Coinbase là Kevin Leffew và Lincoln Murr đã giải thích về tiềm năng này. Họ cho biết, khi các AI tự hành không cần sự can thiệp của con người để quản lý các lệnh gọi API, trả phí lưu trữ dữ liệu, hay chi trả cho tài nguyên tính toán, chúng có thể mở ra vô số ứng dụng mới.

Họ đưa ra các ví dụ cụ thể, từ những chiếc taxi tự lái có thể tự trang trải chi phí hoạt động (như trả tiền sạc điện, phí cầu đường) bằng stablecoin, cho đến các ứng dụng tự động sử dụng stablecoin để trả tiền cho việc lưu trữ dữ liệu vĩnh viễn trên các mạng phi tập trung. Đây chính là nền tảng cho một “nền kinh tế máy” (machine-to-machine economy) thực thụ.

Ở một mức độ hạn chế, các “đại lý” AI thực chất đã bắt đầu giao dịch tiền mã hóa. Một số bot AI hiện đang phân tích dữ liệu thị trường, tự động thực hiện các lệnh mua hoặc bán và tối ưu hóa danh mục đầu tư theo thời gian thực mà không cần con người giám sát từng giây. x402 được xem là bước tiến tiếp theo, cho phép AI thanh toán cho bất cứ dịch vụ kỹ thuật số nào, không chỉ là giao dịch tài sản.

CoinGecko liệt kê các token x402 thành một danh mục mới

Một yếu tố lớn thúc đẩy sự bùng nổ giao dịch đột ngột này không chỉ đến từ các thử nghiệm AI. Các nhà phát triển hiện đang tận dụng thiết kế của x402 để phát hành token trực tiếp. Quỹ đầu tư KuCoin Ventures đã lưu ý trên nền tảng X (trước đây là Twitter) rằng điều này đang “tiếp nhiên liệu cho một làn sóng ra mắt memecoin dựa trên x402”.

Sự trỗi dậy nhanh chóng của các token này đã thúc đẩy trang web theo dõi dữ liệu tiền mã hóa hàng đầu CoinGecko phải hành động. CoinGecko đã bắt đầu theo dõi “các token x402” như một hệ sinh thái hoàn toàn mới.

Chỉ trong thời gian ngắn, hệ sinh thái này đã bùng nổ thành một thị trường có giá trị vốn hóa gần 180 triệu$, tăng vọt 266% chỉ trong 24 giờ qua. Điều này cho thấy sự đầu cơ đang đổ dồn vào công nghệ mới này, một hiện tượng thường thấy trong không gian tiền mã hóa, nơi công nghệ mới thường đi kèm với các làn sóng memecoin.

Ethereum là lựa chọn phù hợp nhất cho HTTP 402

Vậy tại sao lại xây dựng trên blockchain, và tại sao lại là Ethereum?

Hai nhà phát triển Leffew và Murr của Coinbase giải thích rằng lớp thanh toán phi tín nhiệm của Ethereum khiến nó trở thành blockchain lý tưởng để triển khai tiêu chuẩn HTTP 402. 

Họ lưu ý rằng việc sử dụng blockchain giúp cho việc xuất hóa đơn và giải quyết các tranh chấp hoàn tiền (chargeback) trở nên hiệu quả hơn nhiều so với các quy trình thanh toán truyền thống.

Trong hệ thống thẻ tín dụng, việc hoàn tiền rất tốn kém và chậm chạp. Với blockchain, các quy tắc có thể được lập trình sẵn.

“Chúng (các AI tự hành) cần các khoản thanh toán nguyên tử, các chính sách có thể lập trình và các ví có khả năng tùy biến,” họ nói. “Thanh toán nguyên tử” có nghĩa là một giao dịch chỉ có thể thành công hoàn toàn hoặc thất bại hoàn toàn, không có trạng thái lấp lửng—điều cực kỳ quan trọng đối với máy móc. “Chính sách có thể lập trình” cho phép các nhà phát triển đặt ra các quy tắc chi tiêu phức tạp cho AI.

Họ kết luận: “Ethereum và stablecoin cung cấp cho chúng chính xác những điều đó.”